Dozór elektroniczny to korzystna forma odbywania kary pozbawienia wolności. Z pewnością słyszałeś już o tej formie dozoru. Dzisiaj możesz jednak dowiedzieć się więcej. Czy skazany może w tym czasie przebywać w domu wraz z rodziną? W 2019 roku zwolniono 4916 skazanych. Co ciekawe najwięcej 599 osób na Śląsku, a konkretnie w Katowicach. Za chwilę omówimy szczegóły dotyczące tego, dla kogo przewidziana została taka forma odbywania kary poza zakładem karnym i jakie są warunki jej odbywania.
Z dzisiejszego artykułu dowiesz się:
- Czym jest dozór elektroniczny?
- Jakie są potrzebne środki techniczne potrzebne do wykonania dozoru?
- Kto może skorzystać z takiej formy odbywania kary?
- Jakie są przesłanki przewidziane w kodeksie karnym do wykonania dozoru elektronicznego?
- Kiedy kara jest uznana za wykonaną?
- Na czym polega uchylenie zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego?
Czym jest dozór elektroniczny?
Zacznijmy od tego, że system dozoru elektronicznego początkowo przeznaczony był do odbywania kary krótkoterminowej pozbawienia wolności w warunkach wolnościowych. Wykorzystywano więc dostępne rozwiązania technologiczne, by skazany przebywał w ustalonym miejscu i czasie.
Przy elektronicznym dozorze warunki do odbywania kary nie są zbyt dotkliwe, bo umożliwiają pełnienie dotychczasowych ról społecznych i ewentualną kontynuację pracy zawodowej.
Kodeks karny wykonawczy w Art. 43b precyzuje, czym jest system dozoru elektronicznego. Czytamy w nim, że dozór elektroniczny jest to kontrola zachowania skazanego przy użyciu środków technicznych. Brzmi logicznie, prawda? Co jednak kryje się pod tym pojęciem?
System dozoru elektronicznego jest to ogół metod postępowania i środków technicznych służących do wykonywania dozoru elektronicznego. W systemie dozoru elektronicznego można kontrolować:
- przebywanie przez skazanego w określonych dniach tygodnia i godzinach we wskazanym przez sąd miejscu (dozór stacjonarny);
- bieżące miejsce pobytu skazanego, niezależnie od tego, gdzie skazany przebywa (dozór mobilny);
- zachowywanie przez skazanego określonej minimalnej odległości od osoby wskazanej przez sąd (dozór zbliżeniowy).
Jednocześnie karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się jako dozór stacjonarny. A środki karne i zabezpieczające w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się jako dozór zbliżeniowy lub mobilny.
Dozór elektroniczny – środki techniczne do jego wykonywania
Art. 43f. kodeksu karnego wykonawczego wskazuje jakie środki techniczne wchodzą w grę w przypadku wykonywania dozoru elektronicznego. Ponieważ większości osób dozór elektroniczny kojarzy się tylko z opaską na kończynach – trzeba tutaj wyraźnie zaznaczyć, że środkami technicznymi służącymi do wykonywania dozoru elektronicznego jest:
- centrala monitorowania;
- system teleinformatyczny, za pomocą którego podmiot prowadzący centralę monitorowania, podmiot dozorujący, sądy, sądowi kuratorzy zawodowi i inne uprawnione podmioty przetwarzają informacje związane z organizowaniem i kontrolowaniem wykonywania kar w systemie dozoru elektronicznego (system komunikacyjno-monitorujący);
- nadajniki;
- rejestratory stacjonarne i przenośne.
Dozór elektroniczny – kto może skorzystać z takiej formy odbywania kary?
Każdego dnia skazani wnoszą wnioski o zgodę na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego. Czy każdy może skorzystać z takiej możliwości? Nie. Musisz wiedzieć, że o zgodę na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego może ubiegać się skazany na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 1 roku i 6 miesięcy. Wcześniej to był 1 rok, ale ustawa z dnia 31 marca 2020 roku zmieniła tę granicę czasową.
I uwaga! To nie może być każda osoba, które otrzymała prawomocny wyrok skazujący. Jeżeli skazany był już karany, czyli funkcjonuje jako multirecydywista, a więc jest osobą wielokrotnie powracającą do przestępstwa, to jego wniosek nie zostanie pozytywnie rozpatrzony.
System dozoru elektronicznego – przesłanki przewidziane w kodeksie karnym
Istotną informacją jest to, że aby uzyskać od sądu zgodę na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego muszą być wypełnione przesłanki przewidziane w kodeksie karnym wykonawczym.
Oto przesłanki, które przemawiają za odbyciem kary w systemie dozoru elektronicznego:
Nr 1: Rozmiar orzeczonej kary
Jeżeli skazany otrzymał karę pozbawienia wolności powyżej 1 roku i 6 miesięcy, to nie będzie mógł jej odbyć w systemie elektronicznego dozoru.
Nr 2: Miejsce stałego pobytu
Miejsce stałego pobytu musi być na terenie Polski. Dodatkowo kurator sądowy ustala warunki rodzinne oraz socjalno-bytowe, w których mieszka skazany. Tu brane są pod uwagę warunki niezbędne do prawidłowego wykonania kary w systemie dozoru elektronicznego. Informacje zdobyte przez kuratora sądowego są przekazywane do sądu.
Nr 3: Pisemna zgoda domowników na odbywanie przez skazanego kary w domu
Jeżeli skazany mieszka wspólnie z inną osobą lub osobami pełnoletnimi, warunkiem rozpoczęcia dozoru stacjonarnego jest pisemna zgoda tych osób uwzględniająca podmiotowi nadzorującemu przeprowadzanie w miejscu zamieszkania czynności kontrolnych.
Nr 4: Brak ograniczeń technicznych na ten sposób odbywania kary
Chodzi o warunki techniczne obejmujące w szczególności liczbę, oraz zasięg dostępnych nadajników i rejestratorów oraz możliwości organizacyjne ich obsługi.
Nr 5: Uznanie przez orzekający sąd, że odbycie kary poza zakładem karnym jest wystarczające do osiągnięcia celów kary.
Z możliwości odbywania kary w tym systemie są wyłączone w sposób kategoryczny osoby skazane w warunkach recydywy z art. 64 § 2 k.k. oraz osoby odbywające karę aresztu orzeczoną za popełnienie wykroczenia.
Nie każdy o tym wie, ale w przypadku elektronicznego dozoru orzeka właściwy sąd penitencjarny, w którym przebywa skazany. Natomiast za wykonanie postanowienia odpowiada sąd penitencjarny, w którego okręgu kara ma zostać wykonana.
Dlatego potrzebne jest osobne postępowanie, które wszczynane jest na wniosek skazanego (lub na wniosek jego obrońcy, prokuratora, sądowego kuratora zawodowego lub dyrektora zakładu karnego) już po orzeczeniu kary pozbawienia wolności.
Wniosek wraz z uzasadnieniem należy złożyć na piśmie. Nie podlega opłacie. Ważne, aby w nim uwzględnić powyższe przesłanki i złożyć bez błędów formalnych. Co dzieje się dalej? Sąd penitencjarny rozstrzyga sprawę w terminie 30 dni i w tym przypadku również przysługuje zażalenie na postanowienie sądu. Rozstrzygnięcie to zapada jednak nie w momencie wydawania wyroku, a w osobnym postępowaniu, które wszczynane jest na wniosek, po orzeczeniu kary pozbawienia wolności.
Dozór elektroniczny – kiedy kara jest uznana za wykonaną?
Art. 43za. kodeksu karno wykonawczego wskazuje, że karę w systemie dozoru elektronicznego uznaje się za wykonaną z dniem zakończenia wykonywania tego wyroku.
Odpowiednie warunki techniczne umożliwiające wykonywanie kary to prąd elektryczny, odpowiedni poziom sygnału telefonii komórkowej, który potrzebny jest dla prawidłowej pracy urządzeń monitorujących.
Uchylenie zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego
Sąd penitencjarny uchyla zezwolenie na odbycie przez skazanego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli:
- skazany nie zachowa wyznaczonego terminu na zgłoszenie upoważnionemu podmiotowi dozorującemu gotowości, o której mowa w art. 43m § 1, albo uchyla się od niezwłocznego zainstalowania przez podmiot dozorujący rejestratora lub od założenia nadajnika;
- skazany, odbywając karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, naruszył porządek prawny, w szczególności popełnił przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, lub uchyla się od wykonania obowiązków związanych z dozorem elektronicznym, lub innych nałożonych obowiązków, orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku;
- odwołano przerwę w wykonaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego z powodu innego niż ustanie przyczyny, dla której przerwa została udzielona;
- skazany w czasie wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego został osadzony w zakładzie karnym w związku z zastosowaniem tymczasowego aresztowania lub wykonaniem kary w innej sprawie.
Podsumowując
Skazany, który odbywa karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, ma praktycznie pełną swobodę, by wywiązywać się ze swoich prywatnych zobowiązań względem rodziny. Jednak nie każdy może liczyć na ten sposób wykonywania kary. Dlaczego? Skazany musi mieć na koncie stosunkowo lekkie przestępstwo, a jeżeli kara wynosi więcej niż 1 rok i 6 miesięcy, to wniosek zostanie odrzucony przez sąd penitencjarny.
Trzeba też podkreślić, że udzielenie zgody na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego (nawet po spełnieniu wszystkich przesłanek) nie oznacza, że sąd wyrazi na to zgodę. Jest to instytucja fakultatywna. W praktyce jednak większość wniosków o dozór elektroniczny jest rozpatrywana pozytywnie dla skazanego.
Kiedy mówi się o zaletach elektronicznego systemu odbywania kary, to trzeba wspomnieć o tym, że dużym plusem jest to, iż skazany przebywa w swoim środowisku. To sprawia, że ma zdecydowanie lepsze warunki resocjalizacyjne, aniżeli osoba przebywająca w zakładzie karnym.
Ta forma odbywania kary charakteryzuje się umiarkowanym ograniczeniem, choć bezsprzecznie jest związana z koniecznością pobytu w określonym miejscu i czasie.
Pamiętajmy, że system dozoru elektronicznego minimalizuje skutki wykluczenia społecznego. A to nie wszystko! Ten system optymalizuje też koszty nie tylko społeczne, ale i te wynikające z wydatków publicznych, przeznaczanych na programy readaptacji społecznej.
Zwróć także uwagę na to, że system elektronicznego dozoru i odbywania kary w tym systemie – znacząco niweluje część trudności i skutków wynikających z kar izolacyjnych, których nie można uniknąć, jeśli skazany zostanie osadzony w zakładzie karnym. Naszym zdaniem warto składać wniosek o system elektronicznego dozoru.
